Người nhiễm HIV thường có nguy cơ cao nhiễm virus viêm gan B và virus viêm gan C. Nếu được phát hiện sớm và tuân thủ điều trị, người bệnh có thời gian sống khỏe và tuổi thọ như người bình thường.

Nguy cơ đồng nhiễm viêm gan B và C ở người có H

Viêm gan B và C đã và đang là vấn đề sức khỏe cộng đồng rất lớn ở nước ta cũng như toàn cầu. Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ nhiễm viêm gan B, C cao trên thế giới. Trong đó người mắc viêm gan B chiếm khoảng 10% dân số, viêm gan C chiếm khoảng 1% dân số và HIV chiếm khoảng 0,2% dân số. Đáng nói, trong số người nhiễm HIV thì có khoảng 30-35% nhiễm virus viêm gan C.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, người nhiễm HIV thường có nguy cơ cao nhiễm virus viêm gan B và virus viêm gan C vì có chung đường lây truyền. Người nhiễm HIV nếu đồng nhiễm virus viêm gan B và/hoặc virus viêm gan C thì có nguy cơ tiến triển thành xơ gan và ung thư gan nhanh hơn.

Quan niệm trước đây cho rằng viêm gan virus là bệnh nan y và không có cách chữa trị, nhất là những người HIV mắc thêm viên gan B hoặc C, do đó nhiều người có ý định buông xuôi mà không biết rằng ngày nay, nhờ tiến bộ của y học, đã có vaccine phòng viêm gan B và thuốc khống chế virus viêm gan B nhân lên trong cơ thể. Đặc biệt, người mắc bệnh viêm gan C đã có thuốc đặc trị chữa khỏi hoàn toàn. Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tuân thủ điều trị tốt người mắc viêm gan virus có thời gian sống khỏe và có tuổi thọ tương đương tuổi thọ của người bình thường.

Đồng nhiễm viêm gan B và C có thể làm tăng mức độ nặng của bệnh và nguy cơ tiến triển thành xơ gan và ung thư gan nhanh hơn. Thực tế, nhiều người tiêm chích ma túy không biết tình trạng viêm gan C và số người được điều trị viêm gan C trong số họ còn thấp, đặc biệt là vẫn còn tình trạng kỳ thị và phân biệt đối xử với người HIV trong cơ sở y tế. Người đồng nhiễm HIV với virus viêm gan B, C thường là những người tiêm chích ma túy, có điều kiện sống và hoàn cảnh rất đặc biệt, khó khăn, công việc không ổn định, trong khi giá thuốc điều trị viêm gan C đắt (BHYT mới chi trả 50%) nên nhiều người đã bỏ dở việc điều trị.

Phát hiện sớm để được chữa trị

Trường hợp bệnh nhân Đào Duy C. (46 tuổi, ở Nam Định) đi khám sức khỏe ở bệnh viện tỉnh phát hiện có HIV và xơ gan nên rất hoang mang, lo lắng. Khi đến Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai khám thì phát hiện có cả nhiễm virus viêm gan C. Nghĩ bệnh của mình đã nặng không còn khả năng chữa nên anh H đã xin về quê tự điều trị. Khi tìm hiểu mới biết anh H bị mất thẻ BHYT nên lo lắng không có tiền chữa bệnh. PGS.TS. Đỗ Duy Cường đã động viên BN về làm lại giấy tờ để được chữa trị bệnh sớm. Bởi có rất nhiều BN bệnh nặng hơn đã được Trung tâm Bệnh Nhiệt đới cứu chữa, sống khỏe mạnh bình thường.

PGS.TS Đỗ Duy Cường còn cho biết, tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới đã có không ít trường hợp BN đồng nhiễm viêm gan B, C và HIV, ngay sau khi bác sĩ thông báo tình trạng bệnh tật của mình chỉ vì lý do sợ chữa trị tốn kém mà bỏ cuộc do không có BHYT. Và có nhiều BN nhập viện trong tình trạng muộn do các cơ sở y tế tuyến dưới chưa có đủ điều kiện sàng lọc như xét nghiệm tải lượng virus viêm gan, hoặc thường bỏ qua không làm xét nghiệm chẩn đoán ngay từ đầu. Đó cũng là nguyên nhân khiến quá trình điều trị cho BN khó khăn hơn.

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo, tất cả người tiêm chích ma túy cần được xét nghiệm sàng lọc viêm gan B, C và HIV để chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đối với người có nguy cơ tái nhiễm virus viêm gan C cần được xét nghiệm lại kể cả sau khi điều trị khỏi. Ngoài ra, người tiêm chích ma túy cũng là đối tượng nguy cơ nhiễm virus viêm gan B, do vậy cần được tiêm vaccine phòng viêm gan B và được khuyến cáo dùng bơm kim tiêm 1 lần để dự phòng lây nhiễm cả 3 loại virus này.

Ngoài ra, tất cả các trường hợp nhiễm HIV nên được xét nghiệm sớm viên gan B và viêm gan C và thực hiện các biện pháp dự phòng để tránh lây nhiễm virus viêm gan B và C như: không dùng chung dụng cụ tiêm chích ma túy; không dùng chung các dụng cụ xăm trổ và các dụng cụ sắc nhọn xuyên da mà không được tiệt khuẩn như dao cạo râu, các dụng cụ làm đẹp; tránh quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới; tiêm vaccine dự phòng nhiễm viêm gan B. Ngoài ra, người đồng nhiễm HIV, viêm gan B, C không nên sử dụng rượu bia, vì sẽ làm cho tổn thương gan nặng nề hơn và tiến triển tới xơ gan nhanh hơn.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, những người đồng nhiễm HIV và viêm gan B hoặc C nếu xơ gan giai đoạn cuối, tỷ lệ sống được 2 năm chỉ có 50%. Do đó PGS.TS Đỗ Duy Cường nhấn mạnh:  BN cần được điều trị sớm để tình trạng bệnh không tiến triển nặng nhanh hơn vì hiện nay các thuốc điều trị HIV và viêm gan B, C đều có sẵn, nhất là đã được bảo hiểm chi trả. Thuốc điều trị HIV trong phác đồ có thành phần TDF (hoặc TAF) là thuốc có thể điều trị luôn cả virus viêm gan B. Còn thuốc điều trị viêm gan C hiện nay là thuốc kết hợp, có tác dụng với hầu hết các type của virus viêm gan C (chỉ uống 1 viên/ngày trong thời gian 12 tuần đối với BN không có xơ gan hoặc 24 tuần nếu có xơ gan) mà không có tác dụng phụ đáng kể. 

 Điều quan trọng là cần kiểm tra tình trạng viêm gan B và C trước khi điều trị HIV bằng thuốc ARV. Tỷ lệ đáp ứng bền vững virus học khi điều trị viêm gan C ở người đồng nhiễm khá cao (trên 95%), tương tự như người mắc viêm gan C đơn thuần. Trong thời gian điều trị hoặc sau khi loại bỏ virus viêm gan C khỏi cơ thể, vẫn theo dõi tình trạng tái nhiễm nếu như các nguy cơ lây nhiễm vẫn còn vì hiện nay chưa có vaccine để phòng được lây nhiễm virus viêm gan C.

Hương Giang